Chùa Phật Tích là ngôi chùa cổ xưa với tuổi đời lên đến hàng nghìn, nằm trên núi Lạn Kha, huyện Tiên Du. Ngôi chùa thu hút khách hành hương bởi kiến trúc xưa cũ và những câu chuyện huyền ảo. 

Một ngôi chùa cổ

Theo sử sách, chùa Phật Tích là nơi đầu tiên đạo Phật xuất hiện ở Việt Nam. Từ thế kỷ đầu sau công nguyên, tại nơi chùa ngày nay diễn ra cuộc gặp gỡ giữa Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng dân gian Việt cổ, sau đó hình thành trung tâm Phật giáo Dâu – Luy Lâu.

Năm 820, nhiều nhà sư đã đến tu hành trên núi Phật Tích. Năm 1041 vua Lý Thánh Tông cho xây dựng ở Phật Tích một Viện Từ Thị Thiên Phúc. Đến năm 1057, xây thêm một ngôi tháp cao 42m, bên trong đặt pho tượng A Di Đà. Cũng trong năm này, vua xây chùa và lấy tên là Vạn Phúc Tự (chính là chùa Phật Tích ngày nay). 

Sử cũ chép năm 1129 dưới triều vua Lý Thần Tông đã khánh thành 84.000 bảo tháp đất nung. Số tháp khổng lồ được mang đặt ở nhiều nơi trong nước nhưng theo sử liệu, riêng ở Phật Tích đặt đến 80.000 tháp.

Hiện nay trong vườn chùa nằm chen vào đá có ẩn hiện nhấp nhô 35 ngọn tháp lớn nhỏ, cái được dựng bằng đá, cái được xây bằng gạch. Mỗi tháp giữ xá lị của những hòa thượng đã đắc đạo.

Khi đến thăm Phật Tích, ấn tượng của du khách là sự yên tĩnh và linh thiêng. Có một giếng nước cổ nằm bên phải cổng chùa. Dưới đáy giếng vẫn còn có một cổ vật là đầu rồng bằng đá. Bước lên cổng chùa là hai hàng thú cổ đối xứng nhau.

Những sư tử, voi, tê giác, trâu, ngựa có chiều cao trung bình khoảng 1,2m, dài 1,5– 1,8m, tượng trưng cho lòng từ bi, tạo không khí linh thiêng cho cả ngôi chùa. Xưa kia các chùa ở vùng Kinh Bắc đều có hai hàng thú thể hiện cho sự viếng thăm thường xuyên của các bậc vua chúa. Do thời gian, chỉ duy nhất chùa Phật Tích hiện vẫn còn giữ được hai hàng thú.